Genetisch Gemanipuleerd Voedsel: veilig of gevaarlijk?
Wat zijn GGO’s?
GGO is een afkorting die vaak wordt gebruikt voor Genetisch Gemanipuleerde Organismen. Hiermee bedoelt men dat er op fundamentele wijze is ingegrepen in het genetische materiaal van een levend wezen, vaak door (bijna letterlijk) te knippen en te plakken in het DNA van een dier of een plant. Genen uit de ene plantensoort kunnen zomaar ingebouwd worden in het DNA van een andere plantensoort, maar het resultaat is verre van voorspelbaar.
De afgelopen twintig jaar is het ethische debat over GGO’s pas echt op gang gekomen, want de wetenschap staat nu zover dat het mogelijk is om genetisch gemanipuleerd voedsel massaal op de markt te brengen. Het gaat om dieren of gewassen die groter, sterker en gezonder zijn. In theorie klinkt dat geweldig, en de mogelijkheden van genetische manipulatie spreken inderdaad tot de verbeelding, maar zijn GGO’s wel echt zo veilig als multinationals zoals Monsanto beweren? In dit artikel bespreken we hoe genetische manipulatie in zijn werk gaat en beantwoorden we enkele veelvoorkomende vragen over de veiligheid van GGO’s.
Hoe werkt genetische manipulatie?
Er zijn verschillende manieren om aan genetische manipulatie te doen en sommige van deze technieken zijn erg ingewikkeld. Er kan bijvoorbeeld gebruik gemaakt worden van virussen of plasmiden (kleine DNA-constructies) om erfelijk materiaal in te bouwen in een GGO. Allemaal hebben deze technieken echter gemeen dat ze het genetisch materiaal van een levend wezen veranderen op een ingrijpende en onnatuurlijke manier.
Je hoeft geen expert te zijn om hier al bedenkingen bij te krijgen: is het eigenlijk wel juist, om als mens de touwtjes van evolutie in eigen handen te nemen? Begrijpen we eigenlijk wel goed genoeg hoe DNA werkt om er zomaar in te gaan knippen en plakken?
Dat we eigenlijk nog niet zo heel veel weten van de moleculaire mechanismen achter genetische processen, wordt regelmatig geïllustreerd. Zo zijn wetenschappers bijvoorbeeld in de afgelopen vijftien jaar gaan beseffen dat ze een veel te eenvoudig beeld van DNA hadden. Vroeger dacht men dat één gen overeenstemde met één eiwit, met één bepaalde biologische functie. Dit is een eenvoudig model en mocht het echt zo werken, dan zou genetische manipulatie misschien wel veilig zijn.
Ondertussen weet men echter dat de hypothese “één gen, één eiwit” volledig fout is en dat er veel meer factoren zijn dan enkel DNA en eiwitten. Is het werkelijk verstandig om te gaan knutselen met materiaal waar je eigenlijk helemaal geen verstand van hebt?
Zijn GGO’s gevaarlijk?
Het eerlijkste antwoord dat iemand (voor of tegen GGO’s) op die vraag kan geven, is: dat weten we niet. De volgende vraag is dan natuurlijk: is het veilig om een product op de markt te brengen waarvan we niet weten of het gevaarlijk is? Natuurlijk niet.
Dat we geen eenduidig antwoord hebben op de vraag of GGO’s nou echt gevaarlijk zijn of niet, wil niet zeggen dat er geen onderzoek naar gebeurt. Integendeel zelfs, GGO’s worden heel actief onderzocht door instellingen over de hele wereld, maar er zijn een aantal fundamentele problemen met deze onderzoeken. Zo worden de onderzoeken vaak gefinancierd door een bedrijf dat de GGO’s produceert. Wanneer Monsanto betaalt voor een onderzoek naar Monsanto-aardappelen kan je er haast zeker van zijn dat de conclusie zal zijn dat de betreffende aardappelen veilig zijn.
Er gebeurt te weinig onafhankelijk onderzoek naar GGO’s. Een reden hiervan is omdat de bedrijven hun gepatenteerde zaden niet ter beschikking stellen van overheidsonderzoek. Wellicht is dit omdat ze bang zijn voor de resultaten. Een tweede reden waarom de meeste onderzoeken die naar GGO’s gedaan worden niet erg betrouwbaar zijn, is omdat de effecten van genetisch gemanipuleerd voedsel slechts over een korte tijd bestudeerd worden. Wat als de effecten van GGO-voeding pas na vijf, tien of vijftig jaar zichtbaar worden?
Enkele recente onderzoeken die wel onafhankelijk uitgevoerd zijn en over lange tijd liepen, tonen verontrustende resultaten: proefdieren die veel GGO’s te eten kregen, ontwikkelden sneller tumors en stierven als gevolg hiervan.
Wie zijn de belangrijke spelers?
Enkele van de belangrijke namen in de GGO-industrie zijn Monsanto, Bayer, Syngenta en BASF. Veel van de kritiek op GGO’s stamt uit het feit dat de hele industrie (plus een groot deel van het onderzoek) in handen is van enkele mega-bedrijven. Deze bedrijven houden er, buiten een imperialistische wereldvisie, ook enkele onkuise praktijken op na.
Je hoeft maar heel even op internet te zoeken voordat je lijsten vol redenen vindt waarom mensen bedrijven zoals Monsanto liever kwijt dan rijk zijn. De genetisch gemanipuleerde producten van de bedrijven ‘besmetten’ natuurlijk voedsel. Ze verspreiden zich als onkruid of virussen over niet gemanipuleerde rassen en tasten de biodiversiteit aan.
Door monsterlijke patenten en Terminator Technology zijn arme boeren gedwongen om telkens opnieuw dure zaden in te kopen.
GGO’s in Nederland?
Voordat een GGO in Nederland verkocht mag worden, moet het eerst goedgekeurd worden door de Europese Unie. De EU legt hier heel strenge regels voor op en stelt hoge eisen aan de wetenschappelijke studies waarin aangetoond wordt of het GGO veilig is. Krijgt een GGO een vergunning van de EU, dan neemt de Nederlandse overheid zelf nog een kijkje naar de inhoud van het rapport. Verschillende commissies en instituten assisteren de overheid hierbij.
Hoe kan je GGO’s vermijden?
Ook al lijkt het zo alsof GGO’s heel streng gecontroleerd worden, toch blijft de veiligheid van GGO’s een betwistbaar onderwerp. Je hebt dan ook meer dan genoeg redenen om GGO’s gewoon links te laten liggen en het zekere voor het onzekere te nemen en dus GGO’s uit je voeding te weren.
In Nederland zijn producenten verplicht om op de verpakking aan te geven wanneer een product meer dan 0,9% genetisch gemanipuleerd materiaal bevat. Wanneer een voedingsmiddel minder dan 0,9% genetisch gemanipuleerd materiaal bevat, tast je dus in het duister. Wil je ook kleine hoeveelheden GGO’s uit je dieet weren, dan kan het handig zijn om te weten welke gewassen het vaakst gemanipuleerd worden. Dit zijn soja, maïs en koolzaad.
Wil je er helemaal zeker van zijn dat je geen GGO’s eet, koop dan zoveel mogelijk organische producten die lokaal geteeld worden.
Over Jasper Alblas
Op zijn website, www.jasperalblas.nl, helpt Jasper mensen met overgewicht gemakkelijk en snel gewicht te verliezen. Hij werkt hard om samen met jou een gezondere samenleving op te bouwen. Met zijn credo: Afvallen is niet moeilijk, je moet alleen weten hoe; geeft hij makkelijke stap-voor-stap instructies over hoe jij snel en efficiënt kunt afvallen.
